پرورش قهوه

فرآیندهای متفاوت و زیادی در مورد قهوه وجود دارند که بر مشخصه عطری و طعمی آن تاثیر می­‌گذارند. البته که فرآیند برشته­‌کاری یکی از مهم­‌ترین این فرآیندها است اما باید به نقش فرآیندهای دیگر نیز توجه کرد. یکی از آن‌ها شیوه­‌ی کشاورزی منحصر به هر منطقه است.

موقعیت مکانی

همانطور که موقعیت مکانی مناسب برای موفقیت کسب و کار کافه و کارگاه برشته­‌کاری ضروری است، در مورد پرورش گیاه قهوه نیز چنین موضوعی به دلایل دیگری مطرح است.

جغرافیا

پرورش قهوه در مناطق استوایی و به طور مشخصی مابین مدار راس الجدی از شمال و مدار راس السرطان از جنوب صورت می­‌گیرد. اگر بخواهیم برای پرورش آن از این عرض­‌های جغرافیایی فراتر برویم احتمال سرمازدگی افزایش پیدا می­‌کند. سرمازدگی می­‌تواند با تغییر رنگ برگ­‌ها به قهوه‌­ای و در موارد متعددی با خشک کردن شاخ و برگ گیاه موجب از بین رفتن آن­‌ها شود.

آب و هوای محل پرورش گیاه قهوه نیز بر رشد آن تاثیرگذار است. مناطقی با وزش باد شدید مناسب پرورش این گیاه نبوده چرا که باد می‌تواند مانع رشد درختان جوان و باعث جدا شدن شکوفه‌ها و گیلاس از گیاه شود.

عامل موثر دیگر بر کیفیت، ارتفاع می‌باشد. به طور کلی با افزایش ارتفاع پتانسیل گیاه قهوه برای داشتن طعم بهتر نیز بیشتر می­‌شود. در مناطق کوهستانی و مرتفع که به طور کلی ارتفاعی بین 1200 تا 2000 متر بالاتر از سطح دریا دارند، هوا خنک­‌تر است و همین موجب کند شدن دوره رشد گیاه و میوه آن می­‌شود. با آهسته­‌تر شدن دوره رشد این فرصت به میوه داده می­‌شود تا دانه­‌هایی با چگالی بالاتر پرورش دهد. از خصوصیات دانه‌هایی با چگالی بالاتر علاوه بر میزان قند و اسیدیته بیشتر می­‌توان به استحکام فیزیکی بیشتر آن­‌ها در مراحل فرآوری اشاره کرد. اما به طور مثال پرورش قهوه­­‌ای در مناطق سول میناس برزیل که از ارتفاع زیادی برخوردار نیست (حدود 600 متر بالاتر از سطح دریا) موجب می­‌شود که قهوه از عطر و طعمی ملایم و مقدار اسیدیته کمتری برخوردار باشد.

به طور میانگین گیاه قهوه در دمای 20 درجه سانتی گراد رشد می‌کند اما به طور طبیعی مناطق دیگری با دمایی کمتر یا بیشتر نیز وجود دارند که موجب می‌شوند تا رشد گیاه در آن‌ها متفاوت باشد. از تاثیرات رشد گیاه در دمای بالاتر می‌توان به رشد آن با نیروی بیشتر و افزایش کمّی میوه اشاره کرد. علاوه بر آن دمای بالای محیط موجب افزایش حجم و مقدار برگ­‌ها شده که این خود مانعی برای دستیابی به دانه­‌هایی با چگالی بالا می‌شود. همچنین تسریع رشد گیاه موجب دریافت قند کمتر توسط میوه و بالتبع کاهش کیفیت محصول می­‌شود. از طرف دیگر رشد آهسته­‌تر گیاه در مناطق خنک موجب به دست آمدن طعم­‌های باکیفیت و بهتر در محصول می­‌شود.

دمای 20 درجه به عنوان دمای میانگین در نظر گرفته شده و افزایش و یا کاهش بیش از حد آن موجب یکدست نشدن محصول نهایی می­‌شود به همین خاطر کشاورزان باید تلاش کنند تا تعادل لازم برای رشد گیاه را برقرار کنند. ارتفاع بالایی که برای گیاه مناسب باشد، به تولید قهوه­‌ای با عطر و طعم مطلوب کمک می­‌کند اما ارتفاع بیش از حد، خطر ابتلا به سرمازدگی را افزایش می‌دهد.

با نزدیک­‌تر شدن به خط استوا تراکم رشد گیاه قهوه نیز افزایش می­‌یابد. در مناطق مشخصی از استوا گیاه می­‌تواند حتی تا ارتفاعی حدود 2900 متر نیز رشد کند اما با حرکت به سمت جنوب و در مناطقی از برزیل برای جلوگیری از سرمازدگی، گیاه را در ارتفاعی حدود 600 متر پرورش می­‌دهند. به طور معمول درخت قهوه عربیکا در ارتفاعی بیش از 900 متر بالاتر از سطح دریا و درخت ربوستا در ارتفاعی کمتر از آن می‌توانند رشد کنند.

محیط مناسب

داشتن برنامه غذایی متعادل برای گیاه قهوه الزامی است. برنامه غذایی این گیاه از وقتی شروع می­‌شود که یک جوانه­‌ی کوچک است. این جوانه کوچک اولین سال را در گلخانه می­‌گذراند، جایی که از آن مراقبت بسیاری به عمل می­‌آید. سپس به مزرعه منتقل شده، جایی که بعد از گذشت 3 تا 4 سال به درخت بالغ تبدیل می­‌شود. حفظ محیط مناسب پرورش گیاه منجر به تولید سالانه 500 تا 1000 گرم دانه قهوه سبز از یک درخت بالغ می­‌شود.

خاک

خاک به عنوان بنیان یک گیاه سالم می‌بایست غنی از مواد مغذی مانند پتاسیم، نیتروژن و فسفر باشد. میزان pH خاک نیز مهم است. رشد گیاه قهوه در خاکی با خاصیت اسیدی کم، بهتر صورت گرفته و pH مناسب خاک برای رشد و پرورش قهوه بین 5 تا 7 می­‌باشد. به همین دلیل است که گیاه قهوه در خاک آتش فشانی رشد بهتری دارد.

گیاه با بالا رفتن سن، استفاده از مواد مغذی درون خاک را شروع می­‌کند و برای جایگزینی مواد مغذی مصرف شده می‌بایست از کود استفاده کرد. در دسترس‌ترین کودی که می‌توان از آن استفاده کرد، گوشته (پالپ) گیلاس قهوه است که هنگام درآوردن دانه از آن باقی می­‌ماند که می­‌توان آن را با مدفوع مرغ و یا کودهای شیمیایی ترکیب کرد.

آفتاب

آفتاب ملایم برای پرورش گیاه قهوه لازم است. به همین خاطر سایه­‌های درختان که تابش نور آفتاب بر گیاه قهوه را محدود می‌کنند، از اهمیت زیادی برخوردار هستند. تابش بیش از حد آفتاب ساختار ریشه قهوه را خشک کرده و منجر به تولید محصول ناسالمی می‌شود.

ابرهای مناطق استوایی منشا دیگری برای محدود کردن تابش آفتاب هستند. به طور کلی آب و هوای منطقه­‌ی پرورش دارای ابرهایی است که وجودشان در بازه­‌های مشخصی از روز قابل پیش­بینی است. این یکی از عواملی است که موجب می‌شود تا هر منطقه قهوه­‌ی منحصر به فرد خود را تولید کند.

باران 

بارش باران در راس هرم غذایی گیاه قهوه است. گیاه قهوه برای رشد به بارش سالانه‌ی 1500 تا 2000 میلی لیتر باران نیاز دارد. زمان بارش نیز درست به همان اندازه اهمیت دارد چرا که این پیام را به گیاه می­‌رساند که در حال حاضر چه فصلی است. الگوی فصلی بارش موجب رشد شکوفه­‌های گیاه شده و در نهایت فصل برداشت را مشخص می­‌کند. بارش ناکافی و خشک­سالی و یا بارش بیش از اندازه منجر به آسیب دیدن محصول می­‌شود.

با ترکیب تمام این عوامل (ارتفاع، خاک، تابش آفتاب، بارش باران و نژاد) می­‌توان به دستورالعمل مناسب برای تولید قهوه­‌ای با مشخصه­‌های عطری و طعمی طبیعی دست یافت.

طی ارزیابی­‌های چشایی مکرر توجه ما به مناطق مشخصی جلب می­‌شود که به طور سالانه قهوه­‌ای با مشخصه­‌های عطری و طعمی ثابت تولید می­‌کنند. با بررسی شناسه­‌های این مشخصه­‌های عطری و طعمی، به طور مداوم و بهتری می­‌توانیم قهوه باکیفیت خریداری و برشته کنیم. علاوه بر این متوجه خواهیم شد که در کدام مناطق به دنبال دانه­‌ی سبز قهوه­‌ای بگردیم که مشخصه‌های دلخواه ما (شیرین، گُلی، یا حتی ادویه‌ای) را داشته باشند.

 

منبع:

فیل بیتی (جولای، آگوست 2005)، روست، پرورش قهوه.

عکس:

کاگرا فارمز.